จังหวัดแม่ฮ่องสอน เป็นจังหวัดหนึ่งในประเทศไทยที่ยังเดินทางลำบาก โดยเฉพาะเส้นทางรถยนต์นั้นยังถือว่ายากสำหรับคนที่ไม่ชอบการขึ้นลงภูเขาที่คดเคี้ยว การเดินทางที่ไม่ง่ายทำให้พื้นที่ของจังหวัดแห่งนี้ยังมีวิถีชีวิตแบบดั้งเดิมอยู่เยอะมากกว่าจังหวัดอื่น ๆ ในภาคเหนือ แต่ที่น่าสนใจมากก็คือการที่ชาวบ้านยังใช้ชีวิตกับธรรมชาติ ทั้งในเรื่องที่ตั้งของบ้านเรือน การกิน ประเพณี และอื่น ๆ และเรื่องที่น่าสนใจมากนั่นก็คือ การใช้ใบไม้ที่ชื่อว่าใบตองตึงและใบตองก๊อ มาใช้ในการสร้างที่อยู่อาศัย โดยส่วนใหญ่นั้นใช้ในการมุงหลังคา แม้ปัจจุบันจะมีกระเบื้อง แต่ด้วยความคุ้นชินชาวบ้านเองก็ยังใช้ในการมุงหลังคาห้องครัว และหลังคากระท่อมในทุ่งนา

หมู่บ้านสบสอย อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน เป็นหมู่บ้านที่ชาวบ้านเก็บใบตองตึงที่ร่วงหล่นจากต้นที่ขึ้นอยู่บนภูเขารอบ ๆ หมู่บ้าน โดยชาวบ้านที่นี่จะขึ้นไปเก็บตอนเช้า เพราะเป็นช่วงที่ใบนั้นมีความเหนียวไม่กรอบ เวลาที่ไปเก็บก็มักจะไปกันเป็นกลุ่ม เพื่อช่วยกันดูแลเผื่อมีเหตุที่ไม่ปลอดภัย ซึ่งในเรื่องนี้ชาวบ้านบอกว่าไม่เคยเกิดขึ้น การเลือกเก็บใบตองตึงต้องเลือกใบที่มีรูน้อย ใบเหนียว สามารถพับเก็บได้ ทั้งนี้หากได้ใบกรอบมันก็มักจะฉีกขาดง่าย การไปเก็บหลังฝนตกมักจะเก็บได้เยอะ และได้ใบสวย ๆ เพราะใบตองตึงจะร่วงมาเยอะ สามารถเลือกได้ว่าจะเอาหรือไม่เอาใบไหน วิธีการที่น่าสนใจคือระหว่างที่เดินเก็บชาวบ้านมักจะเอาใบตองตึงมาหนีบไว้ใต้รักแร้ หรือบางคนก็เอามาหอบไว้ด้านหน้า เพื่อให้สามารถเดินเก็บได้เยอะ ๆ แล้วค่อยเอามาเก็บ ปัจจุบันใบตองตึงที่บ้านสบสอยนั้นเป็นที่นิยมมากในภาคเหนือ โดยชาวบ้านที่นี่จะเอามาเสียบเป็นตับ ขายตับละ 50 บาท นอกจากนี้ที่หมู่บ้านพอนอคี เป็นหมู่บ้านที่ที่ตั้งอยู่บนภูเขาสูง เส้นทางลัดที่สามารถไปดูดอกบัวตองได้ มีใบไม้อีกชนิดหนึ่งชื่อว่า ใบตองก๊อ

ต้นตองก๊อนั้นจะมีรูปลักษณ์คล้าย ๆ กับต้นตาล แต่ลำต้นเตี้ยกว่า ชาวบ้านนิยมเอาใบมาใช้ในการมุงหลังคาบ้าน โดยเฉพาะหลังคาห้องครัวนั้นเป็นที่นิยมมาก เพราะว่าทำให้บ้านเย็นเช่นเดียวกับใบตองตึง บางบ้านของชาวบ้านที่นี่เลยแบ่งเป็นตัวบ้านหลังคามุงด้วยกระเบื้อง ในขณะที่ห้องครัวมุงด้วยใบตองก๊อ นอกจากนี้ยังสามารถเอามาทำเป็นไม้กวาดได้ด้วย หน่อของต้นตองก๊อก็เป็นอาหารชั้นยอดของชาวบ้าน สามารถเอามาต้มกินหรือนำมาผสมทำเป็นโจ๊กได้

เมื่อก่อนนั้นต้นตองก๊อนั้นขึ้นเองกลางป่า เวลาที่ชาวบ้านจะเอามาใช้งานต้องเข้าไปหาและแบกลงมา ความลำบากอย่างนี้ทำให้ปัจจุบันต้นตองก๊อถูกปลูกขึ้นในหมู่บ้านรอบ ๆ บ้านของชาวบ้าน โดยการขยายพันธ์ส่วนใหญ่จะใช้เมล็ด มากกว่านั้นใบตองก๊อก็เป็นพืชเศรษฐกิจของชาวบ้าน ที่สามารถเอาลงไปขายในพื้นราบ ทำรายได้ให้กับบางครอบครัวได้อย่างดี นอกจากนี้ที่หมู่บ้านแห่งนี้ยังมีใบตองจิ๋ง ใบไม้ที่เกิดขึ้นกลางป่าที่มีความชื้น ใบชนิดนี้ยังเป็นใบไม้ที่ชาวบ้านเอามาห่ออาหารได้ทุกชนิด

ติดตามในรายการซีรีส์วิถีคน วันจันทร์ที่ 6 กันยายน 2564 เวลา 17.30 - 18.00 น. ทางไทยพีบีเอส หรือรับชมย้อนหลังได้ทาง http://www.thaipbs.or.th/TheConnect

#ซีรีส์วิถีคน
-------------------------------------------------------

กด Subscribe ติดตามรายการดี ๆ ของช่อง ได้ที่ : http://thaip.bs/YSBht5j
และ ติดตามไทยพีบีเอสออนไลน์ ได้ที่

Website : http://www.thaipbs.or.th
Facebook : http://www.fb.com/ThaiPBS
Twitter :   / thaipbs  
Instagram :   / thaipbs  
LINE : http://www.thaipbs.or.th/AddLINE
YouTube :    / thaipbs