#เหตุที่ทำให้การรับประเคนระงับ (#เหตุขาดประเคน)
โดย พระมหาภาคภูมิ สีลานนฺโท
และ พระมหาอมรชัย จารุวณฺโณ
บรรยายแก่คณะพระนิสิตปริญญาเอก มหาวิทยาลัยมหาจุฬาฯ ในหัวข้อ "ธรรมวินัยใกล้ตัว เพื่อการปฏิบัติภาวนา"
ณ วัดนิสสรณวนาราม ต.จำปาหล่อ อ.เมือง จ.อ่างทอง
วันที่ ๒๑ เมษายน ๒๕๖๗

#เหตุที่ทำให้การรับประเคนระงับ มี ๗ อย่าง คือ

๑. ผู้รับประเคนเปลี่ยนเพศ (ลิงฺคปริวตฺตนํ)
หมายถึง เปลี่ยนจากชายเป็นหญิงด้วยอำนาจของอกุศลกรรม ในที่นี้ก็คือเปลี่ยนจากภิกษุกลายเป็นภิกษุณี

๒. ผู้รับประเคนมรณภาพ (กาลํกิริยา)

๓. ผู้รับประเคนสละสิกขา (สิกฺขาปจฺจกฺขานํ)

๔. ผู้รับประเคนเวียนไปสู่เพศที่ต่ำ (หีนายาวตฺตนํ)
หมายถึง ต้องอาบัติปาราชิกแล้วและมีการละปฏิญญาว่าเป็นภิกษุ หรือ ผู้กลายเป็นอภัพพบุคคลด้วยเหตุอย่างใดอย่างหนึ่ง (เช่น ถูกตัดอัณฑะออกหมดกลายเป็นโอปักกมิกบัณเฑาะก์, ไปเข้ารีตเดียรถีย์) และสำหรับภิกษุณีซึ่งไม่มีการสละสิกขาเหมือนภิกษุ การสึก (วิพฺภโม) ก็จัดเข้าในข้อนี้ (ดู สารตฺถ.๒/๑๒๕-๑๒๗, วิมติ.๑/๒๐๐)

๕. ให้อนุปสัมบัน (อนุปสมฺปนฺนสฺส ทานํ)
คือให้แก่สามเณรหรือคฤหัสถ์

๖. สละอย่างไม่มีเยื่อใย (อนเปกฺขวิสฺสชฺชนํ)

๗. ถูกอนุปสัมบันเอาไปเป็นของตน (อจฺฉินฺทิตฺวา คหณํ)

*แค่มีข้อใดข้อหนึ่งเพียงข้อเดียว ของที่รับประเคนมานั้นก็จัดว่าขาดประเคน
(ดู วิ.อฏฺ.๑/๖๙/๒๙๗)

คาถาสรุปเพื่อให้จำได้ง่าย
สิกฺขามรณลิงฺเคหิ อนเปกฺขวิสฺสคฺคโต
อจฺเฉทานุปสมฺปนฺน- ทานา คโหปสมฺมติ.
การรับประเคนย่อมระงับ เพราะการสละสิกขา, มรณภาพ, เปลี่ยนเพศ, สละอย่างไม่มีเยื่อใย
ถูกอนุปสัมบันเอาไป และให้แก่อนุปสัมบัน

*ในคาถานี้ รวมข้อ เวียนไปสู่เพศที่ต่ำ ไว้เป็นข้อเดียวกับข้อ สละสิกขา
ดังสารัตถทีปนีฎีกา (๒/๑๒๖) อธิบายว่า
กตฺถจิ สิกฺขาปจฺจกฺขาเนน สมานคติกตฺตา
หีนายาวตฺตนํ วิสุํ น คณฺหนฺติ.
ในบางแห่ง ท่านก็ไม่ได้นับข้อเวียนไปสู่เพศที่ต่ำ
แยกกับข้อสละสิกขา เพราะมีลักษณะอย่างเดียวกัน

***ถ้าขาดประเคนไปแล้ว ของนั้นก็จัดเป็นของที่มิได้รับประเคน หากพระไปฉันเลยโดยมิได้รับประเคนใหม่ก่อน ก็จะต้องอาบัติปาจิตตีย์ทุกๆ คำที่กลืนด้วยทันตโปนสิกขาบท

ตอบคำถาม เรื่อง
โยมมาช่วยจัดอาหารที่รับประเคนไว้แล้วจะต้องรับประเคนใหม่หรือไม่?
อาหารที่รับประเคนแล้ว มีสามเณรหรือโยมมาตักอาหารจากในถาดไปแล้ว พระจะไปตักอาหารในถาดนั้นต่อได้หรือไม่?

ติดตามในช่องทางอื่นๆ:
Facebook : เพจนานาวินิจฉัย   / mahasilananda  
Facebook : พระมหาภาคภูมิ สีลานนฺโท   / mahaparkpoom  
TikTok : นานาวินิจฉัย   / mahasilananda  
Instagram : นานาวินิจฉัย   / mahasilananda