chùa tiên Mẫu đầm đa là một quần thế du lịch thuộc địa phận xã phú nghĩa, huyện lạc thủy tỉnh Hòa Bình. Trong quần thế có một ngôi Chùa Tiên, được bộ văn hoá ,thông tin cấp bằng di tích lịch sử văn hoá cấp năm 1989
Khu Du lịch Chùa Tiên – Đầm Đa là một quần thể du lịch bao gồm nhiều hang động, đền chùa tuyệt đẹp, nằm bên kia sườn dãy núi Hương Sơn Chùa Hương. Ngoài ra quần thể danh thắng Chùa Tiên là di chỉ khảo cổ học cấp quốc gia.Đến với lễ hội Chùa Tiên, du khách sẽ được thưởng thức một di sản văn hoá vừa vật thể, vừa phi vật thể. Những chiếc kiệu như từ truyền thuyết đi ra, như từ dã sử xuất hiện, vừa lạ vừa quen, vừa cổ xưa, vừa mới mẻ, vừa bình
dị vừa thiêng liêng.Vào xuân, khi vạn vật còn đang e ấp trước một năm mới thì đã là mùa trẩy hội của du lịch Chùa Tiên, Phú Lão, huyện Lạc Thuỷ, tỉnh Hoà Bình. Lễ hội chính được tổ chức vào 3 ngày: 4 - 6 tháng Giêng và kéo dài cho đến hết tháng Tư âm lịch.
Lễ hội Chùa Tiên vốn có từ thời xa xưa và nay đã trở thành nổi tiếng trong và ngoài tỉnh. Mỗi năm lễ hội lại được tổ chức quy mô hơn, đông vui hơn, du khách bốn phương tìm về nhiều hơn. Gọi là lễ hội Chùa Tiên, nhưng đây là lễ hội chung cho cả khu di tích mà địa điểm chính được đặt ở Chùa Tiên.
Đến với lễ hội Chùa Tiên, du khách sẽ được thưởng thức một di sản văn hoá vừa vật thể, vừa phi vật thể. Những chiếc kiệu như từ truyền thuyết đi ra, như từ dã sử xuất hiện, vừa lạ vừa quen, vừa cổ xưa, vừa mới mẻ, vừa bình dị vừa thiêng liêng. Những chiếc kiệu Thành hoàng làng là trung tâm của đám rước, được khiêng trên đôi vai của các nam thanh nữ tú dân tộc Mường. Chiếc kiệu được rước trên những đôi vai của niềm tin, của lòng thành kính và của những ước mong. Kiệu Thành hoàng có thể đi, có thể chạy, có thể bay khi có niềm tin và niền tin vào sự linh thiêng được tăng lên.

Đám rước Thành hoàng làng có từ ngàn năm trước còn tồn tại đến hôm nay, chứng tỏ một sức sống trường tồn và chứng tỏ nó hợp với nguyện vọng giữ gìn và phát triển văn hoá của dân tộc.
Cùng với đám rước, là những nghi thức tế lễ: có dâng rượu dâng hương, có đọc sắc phong của triều vua xưa phong cho các vị Thành hoàng trong khu di tích, có dâng chúc văn cầu mong thần linh ban tặng mưa thuận gió hoà, nhà nhà an khang, xóm làng thịnh vượng... Đó là những nghi thức đã trở thành truyền thống để tôn vinh các vị thần Thành hoàng làng - những người đã vì nước vì dân được tôn thờ.
Theo các sắc phong hiện còn được lưu giữ tại di tích do các triều vua phong tặng: Tự Đức thứ 6 (1853), Tự Đức thứ 33 (1880), Đồng Khánh thứ 2 (1887), Duy Tân thứ 3 (1909), Khải Định thứ 9 (1924) sắc chỉ cho xã Nhượng Lão (nay là xã Phú Lão) thì các vị thần được thờ tại cụm di tích là Tam vị Tản viên và tứ vị Thánh Nương. Các vị này đều được phong là Thượng đẳng thần.



Lãnh đạo tỉnh, huyện dâng hương tại Lễ Khai hội Chùa Tiên.



Lãnh đạo tỉnh, huyện dâng hương tại Lễ Khai hội Chùa Tiên.

Tam vị Tản viên Sơn Thánh tức là 3 vị Tản viên Sơn Thánh, Cao Sơn đại vương, Quý minh đại vương. Trong đó Thánh Tản viên là con rể của Vua hùng thứ 18. Nhờ tài năng, đức độ lấy được nàng Mị Nương và đánh bại Thuỷ Tinh. Lễ vật đám cưới của Sơn Thánh là voi 9 ngà, gà 9 cựa, ngựa 9 hồng mao. Lễ vật của đám cưới ông Thánh còn truyền ngôn đến tận hôm nay. Cả 3 vị Thánh tản đều là các vị thần có công đánh thú dữ, đánh đuổi giặc ngoại xâm, cứu dân độ thế, bảo vệ giang sơn của Vua Hùng. Tam vị tản viên là các vị thánh được thờ ở nhiều đình đền và là thành hoàng làng của nhiều miền quê ở khu vực Bắc bộ.


Thánh tản là một trong bốn vị thần được nhân dân Việt Nam tôn là tứ bất tử của đất nước

Tứ vị Thánh Nương là bốn vị Thượng đẳng thần, lúc sống có tiết hạnh sáng người, sau khi hoá thì rất linh thiêng luôn phù hộ cho dân an, nước thịnh.


Cột trầm tích - Chùa Tiên - xã Phú Lão

Được Bộ VHTT cấp bằng di chỉ khảo cổ học cấp Quốc gia.

Phần hội rất sinh động và phong phú, có hội thi ném còn để người gần với người hơn; có trò chơi đánh đu vút cao lên tận trời xanh; có các cuộc thi thể thao như bóng chuyền, bóng đá, cầu lông... thu hút rất nhiều người tham gia hưởng ứng.


Toàn cảnh khu danh lam thắng cảnh động Tiên - xã Phú Lão.

Quần thể khu di tích Chùa Tiên xã Phú Lão bao gồm hơn 20 điểm di tích gồm nhiều loại hình như di tích lịch sử văn hoá, khảo cổ, thắng cảnh... Quần thể di tích này toạ lạc trong thung lũng của hai thôn Lão Nội và Lão Ngoại xã Phú Lão, xung quanh được che chắn bởi hai dãy núi trải dài như hai con rồng khổng lồ như đang muốn vươn mình tới trời xanh.

Đến nơi đây du khách như được trở về với cội nguồn, được thả hồn với mây trời sắc núi, được chiêm ngưỡng từng đàn cò trắng dập dờn bay lượn trên cánh đồng bát ngát màu xanh, được chiêm ngưỡng các thôn nữ thướt tha, duyên dáng trong trang phục truyền thống cổ truyền của dân tộc Mường được gặp những chàng trai Mường nồng nàn trong điệu cồng đón khách.